Streptococcus pyogenes je beta hemolitički streptokok serološke grupe A. Ima sve normalne karakteristike streptokoka, ali je adaptiran samo kod čoveka i samo kod njega uzrokuje bolesti… Ove strepeptokoke su Gram pozitivni ali starenjem postaju Gram negativni bacili. Najvažniji egzotoksin S. pyogenes-a je SPE (sreptokokni pirogeni egzotoksin). On je odgovoran za osip kod šarlaha i za sindrom toksičnog šoka.
Put prenošenja
Najvažniji izvor zaraze za okolinu je bolestan čovek ili zdravi kliconoša. Kliconoštvo je češće kod dece nego kod odraslih. U gradskoj sredini ono iznosi od 4 – 8 % i češće je zimi nego leti, dok se u kolektivima zatvorenog ili poluzatvorenog tipa procenat kliconoša može popeti i do 20%. Bolesnik je zarazan za svoju okolinu za vreme kliničke bolesti, odnosno približno 10 dana. Adekvatno lečenje penicilinom eliminiše mogućnost prenosa infekcije od bolesnika ili kliconoše kod većine za 24 sata. Nelečeni bolesnici, naročito oni sa gnojnim iscetkom iz nosa i ždrela mogu širiti infekciju nedeljama i mesecima.
Bolest se prenosi kapljičnim putem posrednim ili neposrednim
kontaktom s bolesnikom ili kliconošom. Širenje infekcije putem
predmeta zagađenih iscetkom bolesne osobe ili kliconoše i putem prašine od
manjeg su značaja. Moguće su i eksplozivne epidemije streptokokne
angine ili šarlaha nakon konzumiranja zagađene hrane, prvenstveno
mleka i mlečnih proizvoda. Mleko može biti zagađeno već u vimenu krave koja
boluje od streptokoknog mastitisa ili od osobe koja s njime rukuje.
Patološki (medicinski) značaj
Kao neposredna posledica infekcije streptokokom su streptokokna upala nosa i ždrela, streptokokna angina, šarlah, upala bronha i pluća, crveni vetar, gnojne infekcije kože i babinja groznica. Osim primarnih streptokoknih bolesti, kao komplikacija infekcije streptokokima mogu nastati upala sinusa, upala srednjeg uva, upala moždanih ovojnica i negnojne komplikacije u obliku reumatske groznice i glomerulonefritisa.
Kliničke manifestacije streptokokne infekcije različite su prema uzrastu. Kod dece do 3 godine starosti streptokokna infekcija javlja se u obliku blage upale nosa i ždrela. U uzrastu od 3.-15. godine najčešća je manifestacija gnojna angina i šarlah. Kod odraslih osoba najčešća manifestacija streptokokne infekcije je angina, a od 40. – 60. godine starosti i crveni vetar.
Najčešći klinički oblik streptokokne infekcije je streptokokna angina. Nakon kratkotrajne inkubacije od 1 – 3 dana, bolest nastupa naglo s povišenom temperaturom, groznicom, jakom gušoboljom, glavoboljom i bolovima u zglobovima. Neretko bolest počinje povraćanjem, naročito kod dece. Ždrelo, resica i nepčani lukovi su jarko crveni i otečeni, tonzile su povećane i crvene sa gnojnim tačkicama ili naslagama. Limfni čvorovi na vratu su povećani i bolni.
- Šarlah je najčešći od 3 – 15. godine života. Bolest počinje kao streptokokna angina, a nakon 1 – 2 dana javlja se karakterističan osip. Na zacrvenjenoj koži nalazi se sitni, crvenkasti, tačkasti osip. Koža pokrivena osipom je suva i hrapava. Osip je najizraženiji ispod pazuha, u donjim delovima trbuha i preponama. Na licu nema osipa. Obrazi su zažareni, a oko usta je izraženo bledilo. U početku bolesti jezik je obložen, a nakon nekoliko dana postaje malinast, što je karakteristično za šarlah. Osip traje od 6-7 dana, nakon čega se javlja ljuštenje kože u obliku perutanja na vratu i trupu, a na dlanovima i stopalima u krpicama.
- Streptokokna upala nosa i ždrela je blaže streptokokno oboljenje, a karakteriše se neznatno povišenom temperaturom, gušoboljom, „nazalnim“ govorom i crvenilom ždrela. Kod odojčadi i male dece infekcija streptokokima iz nosa i ždrela često se proširi na srednje uvo i mastoidni nastavak. Limfni čvorovi na vStreptokokna upala nosa i ždrelaratu obično su povećani.
- Erizipel (crveni vetar) je streptokokna infekcija kože, koja nastaje nakon što streptokok uđe u organizam kroz minimalne i nevidljive traume kože. Bolest počinje naglo, sa groznicom, visokom temperaturom, glavoboljom i povraćanjem. Istovremeno se na koži javlja crvenilo i otok, koje se širi prema periferiji. Zahvaćena koža je jasno ograničena od zdrave kože. Bolest je češća u starijoj životnoj dobi, a najčešće je lokalizovana na potkolenicama, naročito s proširenim venama.
- Impetigo je druga manifestacija streptokokne infekcije kože. Javlja se često kod male dece, naročito u nehigijenskim sredinama. Na koži se stvaraju površinski mehurići koji brzo pucaju i šire se u okolinu i pokrivaju krastama žućkaste boje.
- Akutna reumatska groznica (ARG) je kasna negnojna posledica infekcija gornjeg respiratornog sistema. Vrlo je bitno da ova groznica nastaje samo kod ljudi u kojih se javila imunološka reakcija.
- Akutni glomerulonefritis je bolest koja ima patogenezu sličnu patogenezi ARG. Naime i u ovoj bolesti organizam „uništava sam sebe“ stvarajući antitela koja mu štete. Ova bolest je uzrokovana nefrogenim M tipom streptococcusa pyogenes – a.
Mikrobiološka dijagnostika
Za potvrdu streptokokne infekcije koristi se nalaz streptokoka u brisu ždrela, brisu rane, krvi, likvoru. Dijagnoza se postavlja na osnovu mikroskopskih, kulturelnih i biohemijskih osobina.
Lečenje
Streptokoke su najosjetljivije bakterije i na njih dobro deluju i antibiotici i dezinficijensi. Osetljivi su na sve peniciline, cefalosporine i dr. Uglavnom se koristi penicilin.