Tumorski markeri su specifični biomolekuli koje stvara organizam kao metabolički ili imunološki odgovor zdrave ćelije na prisutnost maligne ćelije ili ih produkuju same maligne ćelije kao sastavne biomolekule maligniteta.
Tumorski markeri mogu biti: enzimi, specifični proteini, različiti antigeni, hormoni, specifični receptori i dr.
Danas je otkriveno preko 100 različitih tumorskih markera, ali se u laboratorijskoj praksi za sada koristi oko dvadesetak.
Tumorski markeri se najčešće određuju iz krvi, urina ili uzorka tkiva korišćenjem različitih laboratorijskih metoda.
Tumorske markere treba odrediti kad je osoba zdrava. Svaka osoba ima svoju etalonsku (osnovnu ili početnu) vrednost svakog tumorskog markera posebno.
Najvazniji markeri su:
– CA 125 – za određivanje karcinoma ovarijuma (jajnika), uterusa
– CA 15-3 – za dijagnostikovanje tumora dojki,
– CA 19-9 – za tumore debelog creva, gastrointestinalnog trakta, želuca i jetre,
– CEA – za gastrointestinalni karcinom, pluća i karcinom dojke,
– CA 72-4 – za dijagnostikovanje malignih bolesti pankreasa, želuca, kolona, dojke,ovarijuma, cerviksa, endometrijuma, žuci,
– CYFRA 21-1 – marker karakterističan za plućno tkivo,
– PSA (Prostata Specifični Antigen) za otkrivanje ranog stadijuma i praćenje karcinoma prostate,
– fPSA – poboljšava osetljivost i specifičnost pri otkrivanju karcinoma prostate,
– NSE – tumor marker čije se povišene vrednosti najčešće javljaju kod malignih ćelija pluća i neuroblasta,
– SCC – za sqamous ćelije karcinoma uterusa, cerkvisa, vulve, pluća, glave, vrata i ezofagusa,
– S-100 – povećana koncentracija ovog tumor markera se nalazi kod melanoma, glioma, carcinoma tiroidne žlezde i bubrega
– AFP alfa fetoprotein- u kombinaciji sa Beta HCG se koristi kao tumor marker za utvrdivanje i klasifikaciju tumora germinativnih ćelija.
